Ας ειπωθεί ευθύς εξαρχής κάτι το οποίο πολλοί από εμάς, τους επαγγελματίες του χώρου, δεν παραδεχόμαστε εύκολα. Ο κλάδος μας πάσχει από κρίση ταυτότητας, αλλά και από σύμπλεγμα κατωτερότητας, τολμώ να πω.

Για να διδάξουμε δεν απαιτείται πτυχίο ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος. Δε φοράμε ποτέ επίσημα ρούχα για να εργαστούμε, όπως θα απαιτούνταν σε μια πολυεθνική εταιρεία. Συχνά δεν έχουμε καν γραφείο. Γι’αυτούς αλλά και για πολλούς άλλους λόγους, το ευρύ κοινό σπάνια θεωρεί την τέχνη της διδασκαλίας αυτοάμυνας (και των πολεμικών τεχνών εν γένει) μια “πραγματική” δουλειά, ιδίως σε ό,τι έχει να κάνει με το επιστημονικό της υπόβαθρο.

Με αποτέλεσμα να καταβάλλουμε υπέρμετρη προσπάθεια για να αντισταθμίσουμε αυτή την αντίληψη. Ενώ δε θα’πρεπε.

Εκούσια λοιπόν ενδίδουμε στο δέλεαρ της αυτοπροβολής και της ασταμάτητης χρήσης επιστημονικής αργκό και φιλοσοφικών ρήσεων, προκειμένου να πνίξουμε τις εσωτερικές μας ανασφάλειες και να παρουσιαστούμε ως έξυπνοι, έγκυροι και ικανοί. Οι συμπεριφορές αυτές όμως αποτελούν πολύ συχνά αίτια για τα οποία ένας μαθητής δε θα επιλέξει, ή θα εγκαταλείψει εν ευθέτω χρόνω, μια σχολή.

Η αντιληπτικότητα των ανθρώπων που μας επιλέγουν ως εκπαιδευτές δεν είναι τόσο χαμηλή όσο μερικοί πιστεύουν. Το γεγονός ότι κάποιος ξεκίνησε το ταξίδι του στις πολεμικές τέχνες αργότερα από εμάς δεν τον καθιστά λιγότερο νοήμων ως άνθρωπο συνολικά. Συχνά μπορεί να δει πίσω από τις οφθαλμαπάτες και να καταλάβει ότι κάτω από όλη αυτή την εικόνα του δήθεν λόγιου δασκάλου ουρλιάζουν οι ανασφάλειές που αποπειρώνται να βγουν στην επιφάνεια.

Ακολουθούν λοιπόν μερικές σκέψεις και προτάσεις που θα μας βοηθήσουν να γίνουμε όλοι, ως κλάδος, καλύτεροι.

Απλοποίησε. Όπως προαναφέρθηκε, όποιος θέλει να φαίνεται έξυπνος αρέσκεται στο να περιπλέκει και να υπεραναλύει. Αν όμως ενδιαφέρεσαι πραγματικά για την ανέλιξη του μαθητή, απλοποίησε τα πάντα όσο γίνεται περισσότερο. Μέρος της τέχνης της διδασκαλίας είναι να κάνεις σύνθετες έννοιες και κινήσεις να φαντάζουν απλές. Ιδού ένας πραγματικός διάλογος που συνέβη κάποτε, μεταξύ εκγυμναζόμενου και γυμναστή:

-“Coach, γιατί κάνω τα push-ups με βοήθεια από λάστιχο; Αφού όλοι μου οι γνωστοί τα κάνουν χωρίς αυτό.”
-“Διότι ως αρχάριος, η αντίσταση του βάρους του σώματός σου υποκύπτει ενάντια στη βαρύτητα, μιας και η μυϊκή σου σύσταση δε σου επιτρέπει ακόμα να τα εκτελέσεις στο πλήρες εύρος κίνησης χωρίς υποβοήθηση.”

Αν κουράστηκες για να αποκωδικοποιήσεις το νόημά της προηγούμενης πρότασης είσαι απόλυτα δικαιολογημένος. Θα έπρεπε να έχει διατυπωθεί απλά ως: “Ακόμα δεν έχεις αναπτύξει αρκετή δύναμη, επομένως χρειάζεσαι μια μικρή βοήθεια από το λάστιχο”. Ο τρόπος που εκφράστηκε ο συγκεκριμένος προπονητής εξυπηρετεί έναν και μόνο σκοπό. Αυτόν του να εντυπωσιάσει, υποννοώντας ότι διαθέτει ακαδημαϊκό υπόβαθρο και ότι γνωρίζει την ορολογία του επαγγέλματος.

Εκτός κι αν γράφεις ένα επιστημονικό σύγγραμμα, δε χρειάζεται να μιλάς έτσι. Ο μέσος άνθρωπος θέλει απλώς να καταλάβει με λιτό τρόπο γιατί κάνει αυτό που κάνει, χωρίς φλυαρίες. Όσο πιο κατανοητός είσαι, τόσο πιο εύκολα θα εκτελέσει ο μαθητής την εκάστοτε άσκηση. Επομένως θα γίνει καλύτερος, με αποτέλεσμα να συνεχίσει να σε ακολουθεί.

Απλοποίησε, απλοποίησε, απλοποίησε.

Αντί να προσπαθείς να δείχνεις επιτυχημένος, επικεντρώσου στο να βοηθήσεις όσους περισσότερους ανθρώπους μπορείς. Η επιτυχία θα ακολουθήσει. Κανείς δε νοιάζεται ιδιαίτερα για το πόσο σκληροτράχηλος φαίνεσαι όταν κοινοποιείς την προπόνησή σου στα κοινωνικά δίκτυα, για το πόσα κιλά σηκώνεις στις πιέσεις στήθους, ή για το πόσο ωραίο σώμα έχεις όταν φωτογραφίζεσαι χωρίς μπλούζα. Μη συγχέεις τα like της δημοσιεύσής σου με την ειλικρινή, ενδόμυχη εκτίμηση που μπορεί να τρέφει κάποιος για σένα ως επαγγελματία συνολικά. Το ένα δε συνεπάγεται το άλλο.

Την επόμενη φορά που θα μοιραστείς κάτι δημόσια προσπάθησε να δώσεις αξία στο θεατή, όχι στον εαυτό σου. Ανάλυσε μια τεχνική ή μια άσκηση μέσω ενός κειμένου ή video. Εξήγησέ του πώς θα λύσει ένα πρόβλημα, πώς θα γίνει καλύτερος, πώς θα έχει ο ίδιος ένα θετικό αντίκτυπο στη ζωή του μέσω της πληροφορίας που του προσφέρεις. Γι’αυτό ενδιαφέρεται πρωτίστως, όχι για σένα. Κι έσυ, ως εκπαιδευτής, επαγγέλεσαι αυτό ακριβώς. Το να βελτιώνεις την ποιότητα ζωής όσων σε ακολουθούν.

Άρα αυτό σημαίνει ότι δε μπορείς να διαφημίζεσαι; Τουναντίον. Σαφώς και οφείλεις να επιδεικνύεις τη δουλειά σου, γιατί έτσι τελικά θα βοηθήσεις περισσότερους ανθρώπους. Αλλά υπάρχει μια λεπτή γραμμή που διαχωρίζει την υγιή διαφήμιση από την κακώς εννοούμενη αυτοπροβολή. Φρόντισε να μην την ξεπερνάς.

Χαμογέλα και χρησιμοποίησε χιούμορ. Όχι, αν είσαι μονίμως σκυθρωπός κι απρόσιτος δε δείχνεις σκληρός. Δείχνεις απλά βυθισμένος στις ανασφάλειες, κι ενδεχομένως δυστυχισμένος. Μερικοί από τους πιο εκπαιδευμένους ανθρώπους που έχω γνωρίσει έχουν εκπληκτική αίσθηση του χιούμορ. Επίσης, δε θα πρέπει να ανησυχείς πως κάποιος θα σου “πάρει τον αέρα” αν δείξεις ότι είσαι κι εσύ άνθρωπος με αδυναμίες και μια φυσιολογική προσωπικότητα. Το αντίθετο, θα δεθεί μαζί σου περισσότερο, κατανοώντας ότι είσαι απλώς ένας μαθητής που συνέχισε, κι όχι μια γεννετικά χαρισματική εξαίρεση στην οποία δε θα μπορέσει ποτέ να μοιάσει, όσο σκληρά κι αν δουλέψει.

Και ναι, χαμογέλα και στις φωτογραφίες!

Μην επιζητάς συνεχώς την προσοχή. Τόσο στη ζωή όσο και στο διαδίκτυο υπάρχουν τριών ειδών άνθρωποι. Πρώτον, αυτοί που εμφανώς αναζητούν προσοχή. Είναι συνήθως εκείνοι οι οποίοι θα σπεύσουν να μοιραστούν τα πάντα με όλους, όπως για παράδειγμα το πόσο καταπληκτική είναι η ζωή τους σε όλα τα επίπεδα, ή, στον αντίποδα, τη μεγάλη ατυχία που τους κυνηγά μονίμως και δε μπορούν να ορθοποδήσουν ποτέ (η λεγόμενη θυματοποίηση). Κατά κανόνα αυτό συμβαίνει διότι νιώθουν ότι περνούν αδιάφοροι από τους γύρω τους και ψάχνουν απεγνωσμένα μια κάποια, οποιαδήποτε, σημασία.

Δεύτερον, υπάρχουν αυτοί που επιζητούν την προσοχή μεν αλλά έχουν υψηλή ευφυΐα δε, και γνωρίζουν πώς να το κρύβουν περίτεχνα. Μεταμφιέζουν, λοιπόν, αυτή τους την ανάγκη σε κάτι άλλο, φαινομενικά αθώο. Για παράδειγμα, πρόκειται για εκείνους που θα διηγηθούν μια προσωπική ιστορία η οποία καταλήγει στο ότι βοήθησαν κάποιον αφιλοκερδώς, ή στο ότι πήραν μια ηθικά σωστή απόφαση, ή ίσως προβάλλουν την καριέρα τους σαν να πρόκειται για την επιτομή της επιτυχίας, δίνοντας συμβουλές προς πάσα κατεύθυνση, τάχα όχι με σκοπό να κομπάσουν, αλλά για να εμπνεύσουν και να δώσουν κουράγιο σε κάποιον ο οποίος θέλει να ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο. Το “να εμπνεύσουν” είναι το σημείο-κλειδί εδώ. Διότι εκθέτει την πομπώδη αίσθηση ναρκισσισμού του ατόμου, καθώς και μια βαθιά ανάγκη για αποδοχή. Ακόμη κι αν κάποιος δημοσιοποιεί τέτοιου είδους αναρτήσεις αγνά, το περιεχόμενο συνεχίζει να αναβλύζει εγωκεντρισμό και αυταπάτες μεγαλείων.

Τρίτον, υπάρχουν εκείνοι που λειτουργούν υπό την πεποίθηση ότι η ίδια η ποιότητα της δουλειάς τους είναι αυτή που θα προκαλέσει σιωπηλά έμπνευση και θα τραβήξει την προσοχή. Τη σωστή προσοχή, για τους σωστούς λόγους. Το να προκαλείς έμπνευση πρέπει να είναι μια ευχάριστη “παρενέργεια” του έργου σου, κι όχι ο αυτοσκοπός. Δυστυχώς, αυτοί οι άνθρωποι είναι σαφώς λιγότεροι αριθμητικά σε σχέση με τις δύο πρώτες κατηγορίες. Ως εκπαιδευτής, πρέπει να ανήκεις εδώ.

Προσοχή λοιπόν. Κύριοι υπεύθυνοι για την κακή επαγγελματική πορεία ενός μέντορα είναι πολύ συχνά ο εγωισμός και η έλλειψη επικοινωνιακών δεξιοτήτων.

Και γιατί ο τίτλος του άρθρου αναφέρει ότι οι ικανότητες αυτοάμυνας δεν έχουν σχέση με την πορεία του εκπαιδευτή; Αν διαβάσεις την επικεφαλίδα προσεκτικά, θα παρατηρήσεις ότι δε λέει αυτό. Λέει ότι οι ικανότητες αυτοάμυνας σχετίζονται, αλλά πολύ λιγότερο απ’όσο πιστεύεις. Εξυπακούεται πως πρέπει να είσαι τεχνοκράτης και σωματικά αξιοπρεπής, γυμνασμένος και ευπαρουσίαστος. Πρόκειται για αδιαπραγμάτευτες αρετές. Αλλά πλανάσαι πλάνην οικτρά αν νομίζεις ότι αυτά και μόνο τα γνωρίσματα θα καθορίσουν τελικά μια επιτυχημένη επαγγελματική πορεία.

Κι ενώ η επιτυχία είναι μια πολύ ρευστή έννοια που δε μπορεί να προσδιοριστεί από έναν απόλυτο ποιοτικό δείκτη, θα επιχειρήσω να την αποδώσω στο εξής μοναδικό χαρακτηριστικό: το 90% της επιτυχίας ενός εκπαιδευτή καθορίζεται από τα όσα προσφέρει στους μαθητές του όχι τόσο εντός, αλλά κυρίως εκτός προπόνησης. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει -σπανιότερα- μια επιτυχημένη εφαρμογή των όσων έμαθαν για να υπερασπιστούν τον εαυτό τους σε μια επικίνδυνη στιγμή, μπορεί όμως και να περιλαμβάνει -συχνότερα- υγιείς αλλαγές στις συμπεριφορές και τις συνήθειές τους, την ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης και της αυτοπεποίθησής τους, ή ακόμα και μια καλύτερη κατανόηση του τρόπου ζωής που τους ταιριάζει.

Το τι αντιπροσωπεύει η αυτοάμυνα για τον καθένα ποικίλλει, και ένα πολύ σημαντικό κομμάτι του ταξιδιού ενός ασκούμενου είναι η αναζήτηση αυτού του νοήματος. Η αποστολή του εκπαιδευτή είναι να τον βοηθήσει να το ανακαλύψει. Και αυτή η ικανότητα, σε βάθος χρόνου, έχει ελάχιστη σχέση με τις μαχητικές του επιδόσεις.

Αλέξανδρος Χρυσοβέργης