Αν είσαι τακτικός αναγνώστης του blog ή θεατής των video μας, μάλλον γνωρίζεις ήδη τη φιλοσοφία μας αναφορικά με το sparring και την εφαρμογή του στην αυτοάμυνα. Αφενός, το sparring δεν είναι αυτοάμυνα διότι δε μοιάζει σχεδόν καθόλου με μια αληθινή, βίαιη συμπλοκή του δρόμου. Αφετέρου, είναι ένα ανεκτίμητο εργαλείο για να σκληραγωγηθείς και να μάθεις να αντιμετωπίζεις το σοκ που προκαλεί μια πραγματική απειλή για τη ζωή.

Δυστυχώς όμως, τόσο κάποιες πρόσφατες μελέτες που έχουν διεκπεραιωθεί σε αθλητές πλήρους επαφής, όσο και τα εμπειρικά δεδομένα, συμπεραίνουν ότι το σκληρό sparring και οι τραυματισμοί -ήπιοι ή σοβαρότεροι- συνδέονται αναλογικά. Με άλλα λόγια, όσο πιο τακτικά κάνεις σκληρό sparring, τόσο πιο πιθανό είναι να τραυματιστείς, ιδίως στο κεφάλι.

Κρατώντας τα προλεχθέντα στο πίσω μέρος του μυαλού, διερωτήσου κάτι εξίσου σημαντικό. Ποια είναι η αποστολή μιας σχολής αυτοάμυνας; Ποιους στόχους προσπαθούμε να επιτύχουμε σε κάθε μάθημα ανεξαιρέτως; Αν προπονείσαι υπό την επίβλεψη ενός ηθικού δασκάλου, που τον διακατέχει η ενσυναίσθηση, τότε οι προτεραιότητές του πρέπει να είναι οι κάτωθι, αυστηρά με αυτή τη σειρά:

1. Η ασφάλεια του μαθητή και η αποφυγή των τραυματισμών.
2. Η καλλιέργεια των δεξιοτήτων αυτοάμυνας.

Διακρίνεις την αντίφαση που δημιουργείται; Το sparring καλλιεργεί πολλά από τα χαρακτηριστικά που χρειάζεται ένας self-defender, παράλληλα όμως θέτει σε κίνδυνο τη σωματική του ακεραιότητα, η προστασία της οποίας είναι η πρώτη και απαράβατη αρχή μας, εντός και εκτός του προπονητηρίου.

Αυτό το δίλημμα έχει δημιουργήσει δύο βασικούς τρόπους προσέγγισης μεταξύ των εκπαιδευτών. Ο πρώτος είναι η υπερβολική έμφαση στην ασφάλεια, όπου το sparring είναι πρακτικά ανύπαρκτο στις προπονήσεις, ή χρησιμοποιείται ελαφρώς και μόνο στην πολύ ήπια μορφή του. Το πρόβλημα εδώ έγκειται στο ότι ο μαθητής δεν έχει τη δυνατότητα να δρέψει τα σημαντικότατα οφέλη που προσφέρει η μάχη επαφής, όπως αυτά αναφέρθηκαν νωρίτερα. Ο δεύτερος τρόπος προσέγγισης ακολουθεί την εντελώς αντίθετη λογική, κυνηγώντας συνεχώς το ρεαλισμό μιας αληθινής συμπλοκής και προβαίνοντας σε σκληρό sparring επανειλημμένα, θυσιάζοντας παράλληλα την ασφάλεια των μαθητών και αυξάνοντας κατά πολύ τα ποσοστά τραυματισμών τους. Πολλοί από τους επαγγελματίες που ακολουθούν αυτό το δόγμα μάλιστα συνηθίζουν να καυχιόνται πως προσφέρουν αυθεντική εκμάθηση αυτοάμυνας και όχι μια “νοθευμένη, εμπορική” εκδοχή της.

Η αλήθεια, όπως στα περισσότερα πράγματα στη ζωή, βρίσκεται στην ισορροπία. Η ανεύρεση της χρυσής τομής μεταξύ ασφάλειας και ρεαλισμού είναι μια ικανότητα την οποία οφείλει να αναπτύξει και να εφαρμόσει στο μάθημά του ο εκάστοτε εκπαιδευτής με βάση την κριτική του σκέψη, καθώς και μια σωρεία παραγόντων που θα αναλύσουμε προσεχώς. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να θέσουμε ένα κατάλληλο πλαίσιο σχετικά με το αν, πότε και πώς πρέπει να κάνεις sparring.

Πόσο σκληρό πρέπει να είναι το sparring που κάνω;

Τόσο το ήπιο όσο και το σκληρό sparring έχουν πλεονεκτήματα. Το ήπιο ακονίζει την τεχνική σου και φυσικά, όντας ακίνδυνο, μπορεί να εκτελείται συχνά και άφοβα. Το έντονο από την άλλη σε σκληραγωγεί. Σε βοηθά να αναπτύξεις μαχητική ιδιοσυγκρασία και να μην εγκαταλείπεις ποτέ στα δύσκολα. Σου διδάσκει πώς να αντιμετωπίζεις τους φόβους σου με τρόπο που λίγα άλλα πράγματα στη ζωή μπορούν. Σίγουρα όμως πρέπει να το εντάξεις στη ρουτίνα σου βαθμιαία. Η απάντηση λοιπόν είναι πως και τα δύο χρειάζονται.

Όσο πιο αρχάριος είσαι, τόσο πιο επιτακτική είναι η ανάγκη να προπονείσαι ήπια, μέχρι να αποκτήσεις απόλυτα τον έλεγχο της κίνησής σου, κατανοώντας πλήρως την ακρίβεια και την έντασή της. Το ίδιο ισχύει και αν κουβαλάς λίγα περισσότερα κιλά ή είσαι μεγαλύτερος ηλικιακά, μιας και το σώμα όχι μόνο γίνεται πιο επιρρεπές σε τραυματισμούς, αλλά δυσκολεύεται και να ανακάμψει από αυτούς. Για να διαχειριστείς κάτι που ενέχει κίνδυνο θα πρέπει να διαθέτεις τόσο τα σωματικά όσο και τα βιολογικά εφόδια. Ένας καλός προπονητής μπορεί να σου υποδείξει αν και πότε θα είσαι έτοιμος να ενταχθείς σε σκληρό sparring.

Το σπασουάρ, τα γάντια και οι επικαλαμίδες αρκούν; Ή πρέπει να φοράω και πρόσθετο εξοπλισμό όπως κάσκα, επιγονατίδες, θώρακα, κλπ;

Πρέπει και δεν πρέπει. Η χρήση επιπρόσθετου εξοπλισμού, όπως για παράδειγμα η κάσκα, σου επιτρέπει να δέχεσαι το σοκ που επιφέρει ένα δυνατό χτύπημα μειώνοντας δραματικά τον κίνδυνο τραυματισμού. Από την άλλη, δημιουργεί μια ψευδαίσθηση ασφάλειας η οποία πολλές φορές οδηγεί τον ασκούμενο στην απερίσκεπτη χρήση επιθέσεων λησμονώντας τις άμυνές του, κάτι το οποίο στην πραγματική ζωή μπορεί να αποβεί καταστροφικο. Και στις δύο περιπτώσεις λοιπόν υπάρχουν πλεονεκτήματα, άρα είναι θεμιτό να εναλλάσσεις τον τρόπο που προπονείσαι κατά καιρούς.

Ας μη ξεχνάμε επίσης ότι η συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών μιας σχολής αυτοάμυνας είναι απλοί, καθημερινοί άνθρωποι και όχι επαγγελματίες αθλητές. Αυτό σημαίνει ότι έχουν οικογένειες και υποχρεώσεις, γι’αυτό και οφείλουμε να λαμβάνουμε υπόψιν τις επιμέρους παραμέτρους που αφορούν τον καθένα. Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι εργάζεσαι ως πωλητής σε μια εταιρεία και έχεις καθημερινή επαφή με το πελατολόγιό της, αλλά παράλληλα είσαι προχωρημένος και θες να συμμετάσχεις σε έντονο sparring. Ίσως είναι καλή ιδέα για σένα να φοράς πάντα την κάσκα σου ώστε να μη ρισκάρεις να παρουσιαστείς στη δουλειά με παραμορφωμένο πρόσωπο σε περίπτωση που μια γροθιά ξεφύγει κατά λάθος από τον έλεγχο του παρτενέρ σου.

Πόσο συχνά πρέπει να κάνω sparring;

Κατά τη γνώμη του γράφοντος, το sparring στην αυτοάμυνα πρέπει να εκτελείται κατά μέσο όρο μία φορά ανά εβδομάδα, συνήθως εντός μαθήματος που είναι αφιερωμένο στην ανάπτυξη μαχητικών δεξιοτήτων. Στα αθλήματα η συχνότητα είναι μεγαλύτερη, αφού αυτό είναι και το ουσιαστικό αντικείμενό τους, στην αυτοάμυνα όμως πρέπει να δίδεται έμφαση και στο κομμάτι των τεχνικών και της τακτικής, επομένως το προπονητικό φορτίο επιβάλλεται να μοιράζεται καταλλήλως.

Το σκληρό sparring, ειδικότερα, πρέπει να εκτελείται πιο σποραδικά. Η έντονη επαφή είναι για τις πολεμικές τέχνες ότι η προσπάθεια άρσης του μεγαλύτερου δυνατού βάρους σε μια άσκηση με αντιστάσεις (1 Rep Max). Η διαδικασία θα σε πιέσει, θα σε δοκιμάσει, θα σε φέρει στα όριά σου, αλλά πάντα με το ρίσκο του τραυματισμού να ελλοχεύει. Επομένως, είναι σοφό να θέτεις τον εαυτό σου υπό αυτό το στρες μια στο τόσο, όχι συνεχώς. Ως γενική οδηγία, κάνε δυνατό sparring μία φορα το μήνα, και βέβαια μη ξεχνάς ποτέ να λαμβάνεις υπόψιν τις δικές σου, μοναδικές συνθήκες, και να προσαρμόζεις τις παραμέτρους της μάχης ανάλογα, σε συνεργασία με τον προπονητή σου.

Σε περίπτωση που πιστεύεις ότι αυτό είναι λίγο, μάθε πως στη μοντέρνα εποχή, οι κορυφαίοι προπονητές μαχητικών σπορ του ring παγκοσμίως συστήνουν δυνατό sparring στους επαγγελματίες αθλητές μόνο μία φορά ανά εβδομάδα, ερχόμενοι σε πλήρη αντίθεση με την παλαιότερη, παρωχυμένη αντίληψη που το επέβαλε πιο συστηματικά. Αυτή η οδός είχε οδηγήσει τους αθλητές σε σωματικό και πνευματικό burnout, χαμηλότερες επιδόσεις στους αγώνες, καθώς και σε σοβαρότατους, μόνιμους τραυματισμούς που τους ακολουθούσαν και μετά το πέρας της επαγγελματικής τους δραστηριότητας, σε ολόκληρη τη ζωή τους. Είναι προτιμότερο να καθυστερήσεις μερικούς μήνες να γίνεις ειδήμων στο αντικείμενο, παρά να αποκτήσεις προβλήματα που θα σε ακολουθούν ίσως για πάντα.

Ποια περίοδος είναι η καλύτερη για να κάνω sparring;

Η off-season περίοδος προφανώς. Με άλλα λόγια, ποτέ δεν πρέπει να κάνεις -ιδίως σκληρό- sparring πριν από οποιαδήποτε σοβαρή υποχρέωση, όπως για παράδειγμα μια εξέταση επιπέδου/ζώνης ή έναν επίσημο αγώνα. Πώς είναι δυνατόν να ρισκάρεις τη σωματική σου ακεραιότητα εν όψει μιας δραστηριότητας που απαιτεί να είσαι 100% λειτουργικός, με κίνδυνο μάλιστα τελικά να τη χάσεις ολοκληρωτικά; Οι παίκτες του NBA και του NFL, μερικοί δηλαδή εκ των κορυφαίων αθλητών του πλανήτη, ποτέ δεν κάνουν εξουθενωτική προπόνηση με βάρη κατά τη διάρκεια της αγωνιστικής τους σεζόν. Ασκούνται συντηρητικά ώστε να διατηρήσουν τη δύναμή τους, αποφεύγοντας παράλληλα τους τραυματισμούς και τον μυϊκό κάματο (πιάσιμο). Μόλις ολοκληρωθεί το πρωτάθλημα όμως και εισέλθουν στην περίοδο προετοιμασίας, τότε είναι που γυμνάζονται πολύ σκληρά προκειμένου να εξελιχθούν. Είναι αυτονόητο ότι η ίδια ακριβώς λογική ισχύει και για τους επαγγελματίες μαχητές. Πιέζουν τον εαυτό τους, ποτέ όμως αμέσως πριν από μια σημαντική αναμέτρηση.

‘Αρα αν ακολουθήσω τα παραπάνω δε θα τραυματιστώ ποτέ;

Ας μη γελιόμαστε, αν ασχολείσαι με σοβαρότητα και για πολλά χρόνια με τις πολεμικές τέχνες, θα πρέπει να είσαι πολύ τυχερός ώστε να μη τραυματιστείς ποτέ, έστω ελάχιστα. Η περίπτωση του sparring θυμίζει έναν αστεϊσμό που κυκλοφορεί σχετικά με τους αναβάτες μοτοσυκλέτας, ο οποίος διατυπώνει ότι αυτοί χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: σε αυτούς που έχουν πέσει και σε αυτούς που θα πέσουν. Ας το εκλάβουμε όμως ως χιούμορ και όχι ως κινδυνολογία. Αν αναπτύξεις σταδιακά τις προαπαιτούμενες δεξιότητες, ακούς πιστά τον προπονητή σου και εντάσσεις τη μάχη επαφής στο πρόγραμμά σου με την κατάλληλη συχνότητα, θα περιορίσεις πολύ το ρίσκο και ταυτόχρονα θα αποκομίσεις τα οφέλη της.

Οι υπευθυνότητες εκπαιδευτών και μαθητών κατά τη διάρκεια ενός sparring session

Όπως προαναφέρθηκε, η πρώτη προτεραιότητα του εκπαιδευτή είναι να κρίνει ορθά αν και πότε μπορεί κάποιος να συμμετάσχει στο sparring, καθώς και με ποια ένταση. Αν υπάρξει σοβαρός τραυματισμός προφανώς θα πρέπει να περιθάλψει το μαθητή, ενώ ταυτόχρονα οφείλει να νιώσει άσχημα γι’αυτό που συνέβη. Οι αντιδράσεις του τύπου “αυτά συμβαίνουν στις πολεμικές τέχνες” ή “γνωρίζεις πού έρχεσαι, άρα αναλαμβάνεις το ρίσκο σου” αποτελούν απλώς απαράδεκτες προσπάθειες αποποίησης της ευθύνης του. Ο εκπαιδευτής, ως συντονιστής της διαδικασίας, είναι ο μόνος υπεύθυνος για την ασφάλεια όλων των μελών από τη στιγμή που ξεκινούν από το σπίτι τους προς το προπονητήριο, μέχρι να επιστρέψουν σ’αυτό μετά το πέρας του μαθήματος. Τα μέλη, με τη σειρά τους, εμπιστεύονται τη σωματική τους ακεραιότητα σ’αυτόν, ενώ οι τραυματισμοί επιφέρουν σημαντικές επιπλοκές τόσο στην υγεία όσο και στην προσωπική και επαγγελματική τους ζωή. Σε δεύτερο χρόνο, ο εκπαιδευτής θα πρέπει να αναρωτηθεί αν και τι θα μπορούσε να έχει κάνει διαφορετικά προκειμένου να αποφευχθεί αυτό που συνέβη.

Εσύ ως ασκούμενος βέβαια, δε συμμετέχεις στη δραστηριότητα άνευ υποχρεώσεων. Η σημαντικότερη όλων είναι να αφήνεις τον εγωισμό σου έξω από την πόρτα του γυμναστηρίου. Ακολούθα πάντα πιστά τις οδηγίες που σου δόθηκαν. Διατήρησε καλό χαρακτήρα και μη λειτουργείς παρορμητικά, όσο κι αν ανεβαίνει η αδρεναλίνη σου. Αν ο παρτενέρ σου σε χτυπήσει πιο έντονα απ’ότι θα’πρεπε πες του ευγενικά “σε παρακαλώ μπορείς να χτυπάς με την ένταση που μας υποδείχθηκε;” και μη κλιμακώνεις την προπόνηση σε διαμάχη. Όταν η ένταση γίνεται ανεξέλεγκτη τότε δεν έχουμε sparring, έχουμε καβγά, κι αυτό είναι κάτι τόσο ανήθικο όσο και παράνομο. Αν έχεις βάσιμους λόγους να πιστεύεις ότι κάποιος σε χτυπάει επί τούτου πιο σκληρά απ’ότι θα έπρεπε, ανάφερέ το στον εκπαιδευτή σου, ο οποίος είναι ο μόνος υπεύθυνος για να διαλευκάνει το πρόβλημα. Αν σε αγνοεί, μάλλον δε νοιάζεται αρκετά για σένα και ήρθε η ώρα να αλλάξεις σχολή. Αν είσαι πιο προχωρημένος από τον παρτενέρ σου σεβάσου τον και προσάρμοσε κατάλληλα το ρυθμό σου. Βοήθησέ τον να μάθει. Επιπρόσθετα, χρησιμοποίησε με ιδιαίτερη σύνεση τα πολύ σκληρά χτυπήματα όπως οι αγκωνιές και οι γονατιές. Μπορούν να προκαλέσουν σοβαρούς τραυματισμούς με ελάχιστη ορμή. Τελικά, να θυμάσαι πάντα ότι όλοι βρίσκονται εκεί για να αποκομίσουν γνώσεις, όχι για να ανακηρυχθεί κάποιος νικητής.

Αλέξανδρος Χρυσοβέργης